संघीय संरचनामा ग्रामिण विकास

नेपाल गाउँ नै गाउँले भरिएको देश हो । नेपालको विकास गर्ने हो भने ग्रामिण क्षेत्रको विकासमा प्राथमिकता आजको अवाश्यकता हो । विकास एउटा निरन्तर प्रक्रिया हो र देशको समग्र विकासका लागि प्रजातान्त्रिक विचारको विस्तार र अन्य थुप्रै अवयवहरुको विकास आवश्यक हुन्छ । यस पटक विकासको खाका कोर्न आवश्यक संरचनाको बारेमा आफ्ना धारण प्रस्तुत गर्न लागेको छु ।
क) राजनीतिमा प्रजातान्त्रिकरण ः–राजनीतिलाई स्वच्छ, स्वतन्त्र र समावेशी गराउने म्रमुख माध्यम भनेको प्रजातन्त्र वा लोकतन्त्र हो । लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीमा देशका संघ संस्था वा सरकारी निकायहरु सबै प्रजातान्त्रिक विधि अनुरुप सञ्चालन हुनुपर्दछ । ग्रामिण विकासका लागि प्रजातन्त्रलाई संस्थागत गर्नु अति आवश्यक छ ।
ख) आथिक रुपमा उदारीकरणः– उदार अर्थनीतिको माध्यमबाट देशलाई अगाडी बढाउनु आवश्यक छ । निम्न आय भएका र गरिबीको रेखामुनी रहेका बहुसंख्यक जनताको हितलाई ध्यानमा राखी राज्यले उनीहरुको लागि विशेष उदार अर्थनीति अबलम्बन गर्नुपर्दछ ।
ग) उद्योग र व्यापारमा विश्वव्यापिकरण ः– देशमा सञ्चालन भैरहेका उद्योगहरुलार्य विश्वका अरु देशका उद्योगहरु संग प्रतिष्पर्धा गर्ने खालको उद्योग नीति लागू हुनुपर्दछ । समावेशी एवं सहकारीय प्रणाली अनुरुपको व्यापार नीति भएमा जनतालाई फाइदा पुग्न सक्छ ।
घ) निजी क्षेत्रको सुदृढिकरण ः–सरकारी निकायहरुलाई मात्रै सुदृढ गर्नुभन्दा नीजी क्षेत्रलाई पनि सुदृढ गराउनु अति आवश्यक पर्दछ । प्रजातन्त्रलाई बलियो बनाउने र ग्रामिण विकासको मेरुदण्ड भनेका निजी क्षेत्रलाई सुदृढ गराउनु हो ।
ङ) समाजिक क्षेत्रमा समावेशीकरण ः– लोकतन्त्रलाई सामावेशीताको आधारबाट नीति निर्माण गरेमा समाजका हरेक क्षेत्रमा राम्रो प्रभाव पर्दछ । सरकारी निकायबाट गरिने काम कार्वाहीहरुमा समावेशीको सिद्धान्तलाई सर्वाेपरी मानि कार्यक्रमहरु सञ्चालन
गर्नुपर्दछ । यसो भएमा नेपालको समग्र ग्रामिण क्षेत्रको विकास हुनसक्दछ ।
च) सरकारको भूमिकामा न्युनिकरणः– समाजका सबै काम कारवाहीहरु सरकारले मात्रै गर्न सक्दैन । सामाजिक रुपमा जनता सक्रिय हुनु पर्दछ । सरकार भनेको निर्देशक मात्र हो । त्यसैले सरकारको भूमिका न्यून राखेर जनतालाई सर्वापरी मानी अधिकार सम्पन्न गराउनु
पर्दछ ।
छ)जनपक्षिय समावेशीकरणः– नेपाल विभिन्न जाति, जनजाति, भाषा, धर्म मान्ने भएकोले हरेक वर्गका जनतालाई समेट्ने खालको जनपक्षिय समामवेशी कार्यक्रमहरु सञ्चालन
गर्नुपर्दछ । सरकारले यसलाई आवश्यक नीति नियमहरु निर्माण गर्नुपर्छ ।
ज) राष्ट्रिय पूजिको विस्तारिकरणः– राष्ट्रिय पूजिलाई केही सीमित ठाउँहरुमा मात्र प्रयो गर्नु हुँदैन ।
देशका हरेक ठाउँहरु, हिमाल, पहाड, तराई, मधेशका कुना काप्चाहरुमा वसोबास गर्ने जनताहरुको समष्टीगत हितलाई ध्यानमा राखी समावेशी सिद्धान्तको आधारमा राष्ट्रिय पूजिको विस्तार गर्नुपर्दछ । यसो गर्नाले देशका सबै ठाउँहरुमा समान विकास हुन सक्दछ ।