ठगीको उजुरी, दर्ता र फरार प्रसंग

ऋषिराम पोख्रेल
अधिवक्ता

पृष्ठभूमिः
कसैले कसैलाई कुनै कुराको विश्वास दिलाएकोमा सो बमोजिम नगरी झुक्याई धोका दिई कुनै काम गरी वा गर्नबाट रोकी बेइमानी पूर्वक कुनै किसिमको हानी नोक्सानी वा क्षति पु¥याएमा आफ्नो लागि वा अरु कसैको लागि लाभ प्राप्त गरेमा निजले ठगी गरेको मानिनेछ ।

समाजको यथार्थः
ठगीका घटना समाजमा घटिरहेका छन् । पटक पटक घटेका छन् । ठगी प्रकृतिको कसूर राज्य विरुद्धको कसूर कानूनले व्यवस्था गरेको छ । पीडित व्यक्ति हुन्छ । त्यो व्यक्तिलाई पीडा पु¥याउने राज्यसंयन्त्रलाई प्रभावमा पार्न सफल भयो भने व्यक्तिले चाहेर पनि उजुरी दर्ता गर्न सक्दैन । त्यो पीडाबाट राज्यभन्दा व्यक्ति बढी प्रभावित हुन्छ । राज्यले त्यस्तो व्यक्तिको पीडाको अनुभूति गर्न नसक्दा वा राजनीतिक प्रभावले कुनै कसूर विरुद्धको उजुरी नै दर्ता नहुने गरेका पनि पाईएका छन् । कुनै कसूर चलाउँदा पनि मूख्य अभियुक्तलाई फरार गराउने तारतम्य मिलाएर मात्रै नियन्त्रणमा आईसकेको मुख्य अभियुक्तलाई फरार गराएर जाहेरी दर्ता हुँदा, चलखेल गर्न नजान्ने मात्र कानूनको दायरामा ल्याईन्छन् । चलाख फरारीमा उम्कन्छन् । ठगी गरेको ठूलो रकम सहित फरार हुन्छन् । हाम्रो समाजमा देखिएका यथार्थ गतिविधि हुन् यी ।

कानूनको उद्देश्यः
कानूनको उद्देश्य चलाखलाई उम्काउने र सोझा निमुखालाई कानूनका दायरामा ल्याएर कैद र जेल हाल्ने होइन । चलाखले सोझासिधा निमुखालाई दुःख दिन नपाउन भन्ने हो । हाम्रो संविधान, ऐन, नियम, निर्देशिका समेतका आज्ञा आदेशहरु कानूनको समान संरक्षणबाट कसैलाई बञ्चित गर्ने वा कसैलाई संरक्षण गर्ने खालको हुनै सक्दैन । राजनीतिक हस्तक्षेपमा राज्यसंयन्त्रको अकर्मण्यताले कानूनको शासनको उपहास हुन पुगेको अवस्था छ । त्यसैले ठगहरु उम्कने, फरारीमा भाग्न सफल हुने, निमुखा र सोझाजनले हिरासत, कारागार र तारीखमा रहन परेका यथार्थ हामीबाट छिपेको छैन ।

प्रसंग हजारौं किसान ठगीः
बुधबार दमौलीबाट प्रकाशित दमौली खबर दैनिकले ‘अनुदान दिने भन्दै हजारौं किसानलाई ठगी’ भनेर प्राथमिकताकासाथ समाचार छापेको छ । एशोसिएशन अफ एग्रीकल्चर नेपाल नामक कम्पनीले दुई हजार दुई सय किसानबाट ४८ लाख ठगी गरेको समाचार प्रकाशित भएको छ । व्यास नगरपालिकासंग अनुमति लिएर सञ्चालनमा आएको त्यो कम्पनीका विरुद्धमा जि.प्रशासन कार्यालयमा उजुरी पुगिसकेको समाचारमा उल्लेख छ ।

निष्कर्षः
ठगी पनि निमुखा किसानहरुलाई । यो समाचारप्रति राज्यसंयन्त्रको ध्यान पुग्नै पर्दछ । अभियुक्तलाई कानूनका दायरामा ल्याउनै पर्दछ । राजनीतिक पहूँचले निमुखा किसान अन्यायमा पर्ने परिवन्दमा नपरुन । कम्पनीको शाखा प्रबन्धक नै ठगीएको, घरवेटी ठगीएको समाचारप्रति सरोकारवाला जनप्रतिनिधिहरुले पनि सचेततापूर्वक दायित्ववोध गरेको हुनुपर्दछ । पहूँच वालाको कमाउने अवसर नबनोस् ।