भेदभाव र अपमान दण्डनीय कसूर

पृष्ठभूमिः
आफ्नो अधिकारको प्रयोग गर्दा अर्काको अधिकारको सम्मान गर्नु पर्दछ । कसैले कसैको स्वाभिमानलाइ चोट पु¥याउने गरी बोली र व्यवहार गर्न हुँदैन । कसैले कसैको श्रमको शोषण गर्न हुँदैन । जातिय आधारमा छुवाछुत गर्न हुँदैन भन्ने जस्ता सवालहरुले हामीले जानेकै हो । अहिले हरेकप्रकारका भेदभाव र अपमानजन्य व्यवहारलाइ दण्डनीय गरेको कुरा हामी सबैको सरोकारको विषय हो ।
भेदभावको अर्थः
समान योग्यता, क्षमताको व्यक्तिलाइ समान व्यवहार नगर्नु भेदभाव हो । जस्तो परिवारमा सौताको छोरा आफैले जन्माएको छोराको अधिकार समान हुन्छ । तर त्यो घर सञ्चालन गर्ने जिम्मेवारी भएको व्यक्तिले ती दुइ छोरालाइ दिने खानपान, लुगाफाटा, शैक्षिक अवसर, स्वास्थ्य उपचार पनि समान व्यवहार हुने गरेको छैन ।
अपमानजन्य व्यवहारः
अपमानजन्य व्यवहार भाषा, व्यवहार र आचरणबाट देखाइएको हुन्छ । कुनै व्यक्तिले अर्को व्यक्तिको आत्मस्वाभिमानमा चोट पुग्ने गरी व्यवहार गरेमा त्यो अपमानजन्य व्यवहार हुन्छ ।
अपमानजन्य व्यवहारः
जात, भाषा, धर्म, लिङ्ग, अपाङ्गता, स्वास्थ्य स्थिति, वैवाहिक स्थिति, गर्भावस्था, आर्थिक अवस्था समेतका आधारमा फरक व्यवहार देखाउनु होच्याउनु, आत्मस्वाभिमानमा चोट पु¥याउनु भेदभावपूर्ण व्यवहार र अपमानजनक व्यवहार हुन् ।
जवजस्ती काममा लगाउनुः
कसैले कसैलाई उसको इच्छा विपरित काममा लगाएमा जबरजस्ती काममा लगाएको अर्थ लाग्छ । कानून बमोजिम सार्वजनिक स्वार्थको सार्वजनिक सेवामा काममा लगाउनु बाहेक जबरजस्ती कसैलाई पनि काममा लगाउन हुँदैन ।
दाश बनाउन नहुनेः
कसैले कसैलाई कसैको नावालक नावालिकालाइ दास वा कमारा, कमारी बनाउन वा त्यस्तो हैसियतमा राख्न, काममा लगाउन वा सो सरहको अन्य कुनै पनि व्यवहार गर्न वा गराउन हुँदैन ।
बन्धक राख्न वा बाँधा बनाउन नहुनेः
कसैले कुनै व्यक्तिलाइ कुनै पनि प्रकारको प्रतिफल बापत कमैया राख्न वा बन्धक बनाउन वा बाँधा राख्न वा बाँधाको हैसियतमा काममा लगाउन हुँदैन । तराईतिर कमैया र पहाडतिर बाँधा राख्न हराउँदै गएको भएपनि हराइ सकेको भने छैन ।
विविध अपराध कसूरः
अपराध संहिता अनुसार सामाजिक रीति स्थिति मा खलल पार्नु पनि दण्डनीय छ । छुवाछुत गर्नु पनि कसूर हो । हिरासतमा लिएको व्यक्तिलाई शारीरिक, मानसिक, क्रुर, निर्मम, अमानवीय गरेमा कैद वा जरीवाना हुन्छ ।
निष्कर्षः
कानुनी व्यवस्थाको कार्यान्वयन गर्न सेवाग्राहीको क्षमता र न्यायाधीशको कर्तब्यबोधले मात्रै कानुनको सही कार्यान्वयन हुन सक्दछ । अतः आमपब्लिकको अपेक्षा र आजको आवश्यकता पनि त्यही हो ।