कानुन

पृष्ठभूमिः
राज्यले प्रत्येक नागरिकलाई सम्पत्ती आर्जन, जोड्न, अचल सम्पत्ती खरिद गर्ने मौलिक हक प्रदान गरेको छ । साथै त्यसको उपभोग र परिचालनको कानुन बनाइ दिएको छ । सो कानुनको अधिनमा रहेर प्रत्येक नागरिकले आफ्नो नीजि चल अचल सम्पत्तीको भोगचलन तथा परिचालन गर्नुपर्ने हुन्छ ।
संहिताको व्यवस्थाः
मुलुकी ऐनलाइ विस्थापन गरेर आएको मुलुकी देवानी(संहिता) ऐन २०७४, त्यसपछिको संसोधनले नामाकरण गरेको मुलुकी देवानी संहिता २०७४ को भाग ४ ले सम्पत्ती सम्बन्धी कानुनको व्यवस्था गरेको छ । भाग ४ को परिच्छेद ३ मा भएको सम्पत्ती उपभोग सम्बन्धी व्यवस्थाको यहाँ चर्चा गर्ने जमर्को गरिएको छ । ११ वटा दफामा सम्पत्तीको उपभोग सम्बन्धि कानुनको व्यवस्था गरिएको छ ।
अर्काको सम्पत्ती उपभोग गर्न वा प्राप्त गर्न नहुनेः
स्वामित्ववाला व्यक्तिको मञ्जुरी वेगर निजको सम्पत्ती उपभोग गर्न पाउने छैन । साथै अन्य व्यक्तिको बाटो वा निकास बन्द गर्ने गरी आफ्नो जग्गाको साँधमा भौतिक संरचना बनाउन पाईदैन । कुनै तवरबाट अर्काको सम्पत्ति विगार्न पाइदैन । कसैले पनि अन्य व्यक्तिको सम्पत्ति निजको मञ्जुरी वेगर प्राप्त गर्न वा भोग चलन गर्न पाउने छैन । तर यो प्रावधान सार्वजनिक हितको लागि कानुन बमोजिम प्राप्त गर्ने सवालमा लागू हुनेछैन । अर्काको घर सम्पत्ति कम्पाउण्डमा प्रवेश गर्दा घर वा सम्पत्तिवालाको अनुमति लिनु पर्नेछ ।
सम्पत्तिको अनतिक्रम्यताः
व्यक्तिको सम्पत्तिमा अनतिक्रम्यताको विशेषता अन्तरनिहित हुन्छ । कसैले पनि अर्काको सम्पत्ति च्यापी, मिची वा कुनै तवरले खिचोला वा अतिक्रमण गर्ने सामथ्र्य राख्दैन । यस्तो कार्य कानुनले निषेध गरेको छ ।
सुरक्षात्मक उपायः
संसदवादीहरुले बनाउने कानुन संसदीय अभ्यासबाट आउन सक्नु पर्दछ । संसद छल्नका लागि अध्यादेश ल्याउने संस्कार यो गणतन्त्रले बसालेको छ । संसद छल्दाको प्रहार संसदीय व्यवस्था, मूल्य, मान्यता माथि परेको छ ।
सुरक्षात्मक उपायः
आफ्नो जग्गामा कुनै काम गर्दा, भौतिक संरचना निर्माण गर्दा, सँधियारलाई हानी नोक्सानी नपुग्ने गरी सुरक्षात्मक उपाय अपनाउनु पर्ने निर्देशात्मक व्यवस्था कानुनले गरेको छ । सँधियारले आफ्नो जग्गामा सञ्चालन गरेको व्यवसायबाट निस्केको ग्याँस, गन्ध, धुवाँ वा आवाज जस्ता कुराले अर्को जग्गामा बनेको घरवस्तीमा पु¥याउनु पाइने छैन । तर व्यवसायीक कारोवार बाहेक घरवस्तीबाट निस्केको ग्याँस, गन्ध, धुवाँ वा आवाजले नोक्सानी पारेको मानिने छैन । यसैगरी सहमति नलिई अर्काको जग्गामा घर बनाउन पाईदैन । बनाएमा जग्गावाले बजार मूल्यको २५ प्रतिशत सस्तोमा खरिद गर्न पाउनेछ । घरमा झयाल ढोका राख्दा जग्गा छोड्न पर्दछ । घरको बलेसीबाट अर्काको जग्गा वा बाटोमा पानी झार्न पाईदैन । संधियारको जग्गासंग जोडेर सेफ्टीट्याङ्की बनाउ पाईदैन । संधियारको जग्गा तर्फ आफ्नो एक मिटर जग्गा छोडेर मात्रै इनार खन्न पाईन्छ । संधियारलाई असर पर्ने गरी रुख विरुवा लगाउन हुर्काउन पाईदैन ।
निष्कर्षः
हरेक छिमेकीले असल छिमेकी कायम गर्ने इमानदारीता देखाउनु पर्दछ । असल छिमेकी पनले मानसिक र सामाजिक शान्ति स्थापित गर्न सकिन्छ । छिमेकमा द्वन्दको सिर्जना हुने कर्म नगर्न हरेक छिमेकीले आफूलाई सजग बनाउनु पर्दछ । वेइमानमा पनि असल छिमेकीपन कायम गर्न, गराउन यी र यस्ता कानुनको आवश्यकता परेको हो ।