पृष्ठभूमिः
सर्वोच्च अदालतका प्रधानन्यायाधीश भैसकेको व्यक्तिले न्यायीक विचलनको अवस्थामा मुलुकको न्यायालय रहेको चर्चा गरेपछि निष्पक्ष न्यायपालिकाको विश्वासमा बसेका आमनेपाली नागरिकलाई झस्काएको छ ।
चर्चाको सन्दर्भः
श्रीमति हत्या गर्ने पूर्व डीआईजी रञ्जन मल्लले आफ्नी श्रीमतिको हत्या गरी घरदेखि धेरै पर मकवानपुरको टिस्टुङ स्थित मत्राङमा पु¥याएर डिजेल समेत छर्केर आगो लगाई शब नै नष्ट गर्ने प्रयास गरेको अवस्थमा अभियोग लागि जिल्ला र पुनरावेदन अदालतबाट सर्वोस्व सहित जन्म कैद सजाय हुँदै आएकोमा सर्वोच्चले आवेश प्रेरित हत्या कायम गर्दै आठ बर्ष छ महिना कैद गर्ने फैसला दिएपछि सो फैसलाले विवादित चर्चा पाएको हो । यद्यपी महान्यायाधीवक्ताको कार्यालयबाट दर्ता भएको पुनरावलोकनको निवेदनमा पुनरावलोकनको निस्सा पाएको अवस्था छ । अर्को एक सवारी ज्यान मुद्धामा पनि आरोपित पृथ्वी मल्ललाई मानसिक समस्या र दमको विरामीको आधार देखाई धरौटीमा छोड्ने आदेश गरेपछि सो फैसला पनि विवादित बनेको थियो । यी र यस्तै मुद्धामा विगत र वर्तमान भएको फैसलाको आदेशका आधारमा न्याय क्षेत्रमा न्यायीक विचलन रहेको विषयले चर्चा पायो ।
न्यायीक मर्मः
फैसला र आदेशको आआफ्नै धरातल हुन्छ । न्यायाधीश र कानुन व्यवसायीहरुको तर्कले फैसला र आदेशको न्यायीक पक्ष र गैरन्यायीक पक्षको पुष्टि गर्न सक्ला ! त्यो आफ्नो ठाउँमा छ । तर आमनागरिकमा त्यसको के सन्देश गयो भन्ने कुरा महत्वपूर्ण हो । न्यायकर्मिहरुले आ–आफ्नो क्षेत्रबाट निष्पक्ष भूमिका निर्वाह गर्नुपर्दछ । न्यायीक मर्म बचाउन सक्नुपर्दछ । ‘आँट भएकाले ठोक्यो’ भन्ने मान्यतामा न्यायकर्मिहरुले हिम्मत गर्दै जाँदा न्यायको मर्म बचाईदैन । त्यो अवस्थाले निम्त्याउने न्यायीक अराजकताको साथसाथै नागरिक बहिष्कारको खतरा तर्फ हामी सम्वेदनशिल बन्नै पर्दछ ।
कानुनको शासनः
कानुनको शासन स्थापित गर्ने न्यायपालिकाले हो । न्यायपालिकालाई पनि सिडियो कार्यालय जस्तो भनेर चित्रण गरिनु पर्ने अवस्था आउँदा भने कानुनको शासन स्थापित हुँदैन । कानुनको शासन नहुँदा अधिनायकवाद मौलाउँछ । मत्स्य न्याय स्थापित हुन पुग्दछ । लोकतान्त्रिक व्यवस्थाका लागि त्यो भन्दा बढी घातक परिवेश र वातावरण अरु हुनै सक्दैन । अन्ततः व्यवस्था नै धरापमा पर्दछ ।
निष्कर्षः
आमनागरिकको भावनाले न्यायीक विवेकलाई पहिचान गरेको हुन्छ । आमनागरिकको भावना विपरित व्याख्याका आधारमा फैसला आउँदा कानुनी धरातलमा कानुन व्यवसायी, पूर्व न्यायाधीशहरुले बचाउ गर्नु पर्दछ । अदालतका कामकारवाही, आदेश र फैसलाहरु पनि कानुनी धरातलमा कानुनको मनसाय बमोजिमको व्याख्या हुनुपर्दछ । कानुनको शासन अपरिहार्य छ ।
न्यायीक विचलनः चर्चाको अवस्था
previous post